شرح فارسی منظومۀ خلافیات نسفی؛ نسخۀ مورّخ ۶۶۵ق

یکی از متون کهن زبان فارسی دستنویسی از شرح منظومۀ خلافیات است که به شمارۀ 819 در مجموعۀ فیض الله افندی در کتابخانۀ ملّت (استانبول) نگهداری می شود. نسخه مورّخ 665ق و دارای 332 برگ است. اصل منظومۀ خلافیات از نجم الدّین ابوحفص عمر بن محمّد بن احمد نسفی (461 – 537ق) سرودۀ 504ق است و شرح فارسی این اثر را شخصی ناشناس در میانۀ سال های 504ق تا 665ق به قلم آورده است. مطابق فهارس و کتاب شناسی ها، این اثر کهن ترین و احتمالاً تنها متن فارسی شناخته شده در موضوع خلافیات است. قدمت اثر در کنار حجم بالا و فراگیری قابل توجّهی که در موضوع خود دارد، آن را در جایگاهی قابل توجّه قرار داده و لذا شناسایی آن بایسته می نماید. در این مقاله نخست مختصری دربارۀ دانش خلاف گفتگو شده و سپس دربارۀ نجم الدّین عمر بن محمّد نسفی سرایندۀ منظومۀ خلافیات و پس از آن دربارۀ منظومه های آموزشی و نظم الخلافیات نسفی و شروح آن گفتگو شده و در نهایت به متن فارسی شرح خلافیات پرداخته شده است.